In de twintig jaar dat Saskia Bos leiding gaf aan De Appel (1984-2006) leerde het publiek haar kennen als een zeer gepassioneerd en betrokken directeur, die de kunstenaar steeds centraal stelde. Met haar programmering wilde ze de bezoeker bewust maken van wat er schuil gaat achter het maken en presenteren van kunst en van de maatschappelijke en politieke rol die de kunstenaar hierin kan vervullen.
Bos profileerde De Appel als een internationaal georiënteerd kunstinstituut, dat een alternatief bood op galeries en musea en de productie en presentatie van nieuwe kunst voorop stelde. Een constante in haar beleid en programma waren kunstenaars die vanwege hun onderzoekende en (zelf)kritische houding, of ‘geëngageerd kunstenaarschap’, door haar werden uitgenodigd. Door de oprichting van het Curatorial Training Programme (CTP) in 1994 zette zij De Appel internationaal nog steviger op de kaart. Deze internationale context was van groot belang voor Bos en ze gaf hier vorm en inhoud aan door middel van het CTP maar ook door die kunstenaars te programmeren die internationaal van belang waren of zouden worden. Daarmee gaf Bos De Appel een rol, functie en profiel die de nationale betekenis van een kunstinstelling ver overstegen.
Voor Bos waren de kunstenaars waarmee ze werkte als ‘sensoren’ van de maatschappij. Het inspelen op de actualiteit was dan ook een van de belangrijkste motivaties van Bos in haar beleid en programma. Dit gaf ze ook aan haar CTP studenten mee: je verhouden tot de tegenwoordige tijd was cruciaal. Lag tussen 1986 en 1994 op de locatie op het Prinseneiland de focus met name op de manier waarop kunstenaars omgingen met ruimte en de ‘in situ’ werking van kunst en van het kunstinstituut, met de verhuizing naar de Nieuwe Spiegelstraat in 1994 verschoven ook de accenten die Bos in het beleid en het programma aanbracht. Mede door de veranderingen in de kunst en de veranderende opvattingen daarover, kwam haar aandacht meer te liggen op kunstenaars die zich met hun kunst betrokken voelden bij grotere maatschappelijke ontwikkelingen. Zo verschoof de aandacht van kunst die de blik naar binnen richtte, op de kunst of het kunstinstituut zelf, naar kunst die naar buiten keek en zichzelf midden in de wereld plaatste. Door het programmeren van dergelijke geëngageerde kunstenaars liet Bos zien dat zij geloofde in de potentie van kunst om de wereld te veranderen, of in ieder geval mensen bewust te maken, en zette ze De Appel neer als een maatschappelijk betrokken kunstinstituut.
Zowel op het Prinseneiland, als in de Nieuwe Spiegelstraat bood Bos ruimte aan actuele kunst, die op andere plekken, waaronder de kunstmarkt, niet werd getoond.
Ze deed geen concessies op de inhoud en organiseerde vaak diepgaande en soms complexe tentoonstellingen. Daarnaast profileerde Bos De Appel als zelfkritisch kunstinstituut, door kritische kunstenaars te programmeren, verdiepende activiteiten te organiseren en bij te dragen aan het kunstdiscours. Het Curatorial Training Programme leverde hier een belangrijke bijdrage aan en vormde bovendien de ‘voelsprieten’ van Bos wat betreft actuele ontwikkelingen in de kunst.
Agnes Winter, Een ruimte voor geëngageerd kunstenaarschap: De Appel 1984-2005: Het directoraat van Saskia Bos
